Màu chàm là gam màu quen thuộc trong trang phục truyền thống của các dân tộc Dao, Tày, Mông, Nùng,… và được coi là màu tượng trưng của các dân tộc miền núi phía Bắc. Để hiểu rõ hơn màu chàm là màu gì? Cách pha bột chàm và cách dùng bột chàm? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết qua nội dung bài viết dưới đây.
Màu chàm là màu gì?
Màu chàm là màu của ánh sáng trong phạm vi 440 – 420 nm, nằm ở đâu đó giữa xanh lam và tím. Đó là màu gần giống với màu của tanin lấy từ lá hoặc vỏ cây chàm để nhuộm quần áo nên gọi là chàm. Vì màu sắc quá giống nhau nên nhiều người không phân biệt được màu chàm với màu tím.
Màu chàm là một nơi nào đó giữa màu xanh và màu tím
Nguồn gốc của chàm
Màu chàm đã được biết đến từ hơn 4000 năm trước và nó là một sắc tố được chiết xuất từ nhiều loại thực vật khác nhau thuộc họ Indigofera tinctoria và isatis tinctoria. Trên mảnh đất nơi các loại cây này mọc lên, con người đã sớm thực hành kỹ thuật nhuộm và sử dụng vải chàm trong cuộc sống hàng ngày. Vào thế kỷ 16, nhà thám hiểm Vasco de Gamma đến Ấn Độ và mang về màu chàm được chiết xuất từ họ chàm.
Màu chàm sau đó nhanh chóng trở thành màu phổ biến ở châu Âu, thay thế màu xanh pastel trước đó vì nó mạnh hơn 20 lần, sau đó vượt biển và trở thành màu được yêu thích ở châu Mỹ. Năm 1850, Levi Strauss – một thợ may ở San Francisco đã thiết kế một chiếc quần màu xanh chàm cho người lao động và đó chính là quần jeans. Từ đây, màu chàm trở thành màu phổ biến và được mọi người trên thế giới rất ưa chuộng.
Cách làm vải chàm?
Bột chàm là một loại thuốc nhuộm khó sử dụng vì nó không hòa tan trong nước. Do đó, để sử dụng nó, nó cần trải qua một số biến đổi hóa học.
bột chàm
– Ở Châu Âu: Trong quá trình tiền công nghiệp, người ta đã dùng nước tiểu để khử chất chàm thành chất dễ tan trong nước gọi là chất chàm trắng hay leucoindigo, có màu vàng lục. Vải được nhuộm trong dung dịch này sẽ chuyển sang màu chàm sau khi màu chàm trắng bị oxy hóa và trở thành màu chàm. Sau đó, urê được sử dụng để thay thế cho nước tiểu.
– Tại Nhật Bản: Hòa tan bột chàm trong bể gia nhiệt có cấy vi khuẩn ưa nhiệt và kỵ khí. Chúng sẽ tạo ra hydro và chuyển hóa chất chàm không hòa tan thành chất chàm trắng hòa tan.
– Ở Anh: Có 2 cách nhuộm chàm: pencil blue (bút chì màu xanh) và china blue (màu xanh Trung Quốc). Với phương pháp màu xanh bút chì, asen trisulfua và chất làm đặc được thêm vào bể chứa bột chàm. Hợp chất asen sẽ làm chậm quá trình oxy hóa của bột chàm, giúp bột chàm có đủ thời gian để nhuộm lên vải. Đối với phương pháp china blue, bột chàm sẽ được in trên vải. Sau đó ngâm vải trong dung dịch sắt sunfat và trải qua quá trình oxy hóa giữa mỗi lần ngâm. Đến năm 1880, quy trình glucose được phát triển, cho phép in màu chàm trực tiếp lên vải, tạo ra nhiều bản in màu chàm đậm và đắt tiền.
Ở Việt Nam, người Mông thường dùng chàm để tạo màu. Cây chàm sẽ được ngâm trong một thùng gỗ lớn chứa đầy nước, sau đó chờ cho chúng thối rữa và nhựa cây hòa vào nước. Tiến hành lọc lấy nước để loại bỏ xơ vải, cho vôi sống vào dung dịch bột chàm, khuấy đều cho đến khi bột chàm và vôi lắng xuống đáy thùng, sau đó dùng vải dày, lọc lấy nước bột chàm. Khi muốn dùng chỉ cần pha với một ít rượu theo một tỷ lệ nhất định, vắt cho hòa tan với nước, đổ vào thùng gỗ, khuấy mạnh cho đến khi nổi đầy bọt thì đậy nắp lại.Công việc này cần được tiến hành liên tục trong nhiều ngày cho đến khi dưới ánh nắng mặt trời, nước chàm có màu vàng trong, nổi bọt đều trên mặt nước thì đem vải đi nhuộm. Để có được màu chàm đậm như ý, trước khi nhúng vải vào xô, cần làm ướt vải. Sau đó, ngâm vải vào nước nhuộm khoảng một giờ, vớt ra, đợi khô rồi lại ngâm. Lặp lại nhiều lần cho đến khi đạt được màu mong muốn. Nếu trời nắng thì 3-4 ngày là xong, còn mưa thì có khi vài tháng.
Người Mông nhuộm vải chàm
Ứng dụng của chàm trong cuộc sống hàng ngày
– Màu chàm tạo cảm giác êm đềm, nhẹ nhàng. Vì vậy nó rất được ưa chuộng và sử dụng nhiều trong lĩnh vực thiết kế thời trang, tạo nên sự cân đối, hài hòa cho tổng thể trang phục.
trang phục màu chàm
– Trong thiết kế nội thất, màu chàm thường xuất hiện trên các bức tranh, vải vóc và gốm sứ vì nó tạo cảm giác thư thái cho không gian.
Phòng ngủ với tông màu chàm chủ đạo
– Ở Nhật, người ta cho rằng vải chàm có tác dụng xua đuổi côn trùng, bền, khó bắt lửa. Vì vậy, vải chàm thường được dùng để may quần áo cho những người làm công tác dã chiến, lính cứu hỏa.
Hi vọng qua bài viết này bạn đã hiểu rõ hơn về màu chàm là gì? Do tính chất hoá học của chàm không thấm hoàn toàn vào sợi vải trong quá trình nhuộm mà chỉ bám trên bề mặt sợi, bên trong sợi vải vẫn có màu trắng nên vải nhuộm chàm tự nhiên có độ bền màu thấp khi nhuộm. rửa.