Vua hài đất Bắc, nghệ sĩ hài nông thôn hay nghệ sĩ hài dân gian… là nghệ danh mà nhiều người ưu ái đặt cho nghệ sĩ hài Xuân Hinh. Tài năng của anh được nhiều đồng nghiệp kính trọng, khán giả thích anh vì sự mộc mạc, phóng túng, hài hước và đời thường. Dù đã hơn 40 năm hoạt động nghệ thuật và hiện ít đi diễn nhưng sức hút của nghệ sĩ Xuân Hinh vẫn không hề giảm sút. Cùng điểm qua một chút về tiểu sử cuộc đời, sự nghiệp và cuộc sống hiện tại của nghệ sĩ hài đất Bắc qua bài viết Tiểu sử NSƯT Xuân Hinh dưới đây.
Tiểu sử Nghệ sĩ hài Xuân Hinh
Tuổi thơ nghèo khó của Xuân Hinh: Đi buôn chó đến mua đồng nát.
Xuân Hinh tên đầy đủ là Bùi Xuân Hinh, sinh ngày 8 tháng 4 năm 1960, trong một gia đình nghèo ở thôn Yên Việt, xã Đông Cửu, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. Cha anh là một giáo viên và mẹ anh làm công việc nội trợ.
Gia đình Xuân Hinh có 7 anh chị em, 5 trai 2 gái, Xuân Hinh là con cả nên từ nhỏ Xuân Hinh đã biết làm tất cả mọi việc từ chăm em nhỏ đến nấu cơm, trồng rau, bắt cua, cất vó. Vì sinh ra trong một gia đình nghèo đông con nên tuổi thơ của ông đầy khó khăn, vất vả.
10 tuổi, Xuân Hinh đã phải học cách buôn bán chó. Anh cho biết, nhà nghèo nên anh phải đi buôn chó để kiếm tiền nuôi con ăn học. Một đêm tôi dắt chó đi bán ở chợ xa, lỡ xe nên phải ngủ trên bến. Nửa đêm chó trong lồng sủa nhiều quá, bị mắng, phải thả ra để khỏi kêu, hôm sau đi lùng bắt từng con.
Năm 17 tuổi, khi còn ngồi trên ghế nhà trường, vì cuộc sống khó khăn, gia đình không thể chu cấp đầy đủ cho anh, cộng với việc chứng kiến cảnh mẹ vất vả, khó khăn nên anh luôn đi làm thêm để trang trải học phí. Từ làm thuê cho đến buôn bán, kể cả buôn bán hàng lậu, buôn bán cả những thứ hạ đẳng nhất trong xã hội, Xuân Hinh cũng từng trải qua.
Dù xuất thân nghèo khó nhưng từ nhỏ Xuân Hinh đã luôn yêu thích nghệ thuật và ca hát. Sinh ra trong cái nôi qua họ Bắc Ninh nên từ nhỏ điều đó đã ăn sâu vào tiềm thức của một đứa trẻ như anh, đến nỗi sau này lớn lên, anh nghĩ mình trở thành nghệ sĩ có lẽ vì ca hát, âm nhạc đã ăn sâu vào máu.
Năm 1977, khi đang học phổ thông, Xuân Hinh được nhận vào Đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh. “Học hết lớp 7, khi đoàn về xã tuyển dụng, em còn ngây thơ và háo hức đi thi cùng các bạn. Lúc đầu, tôi nghĩ rằng kỳ thi là để cho vui, nhưng tôi nghĩ rằng tôi đã thắng. Tôi rất vui khi được đưa lên Đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh, vừa để học văn hóa, học nghệ thuật, vừa được tham gia biểu diễn” – Xuân Hinh chia sẻ.
Năm 1983, Xuân Hinh thi đỗ vào trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội, chuyên ngành hát dân ca. Xuân Hinh được giữ lại trường làm giảng viên nhưng anh từ chối và chọn đi theo con đường riêng.
Sự nghiệp nghệ sĩ của Xuân Hinh: diễn hài, hát chèo, hát xẩm, hát văn… đều ngọt.
Sinh ra trong cái nôi Quan họ và có hơn 6 năm gắn bó với Đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh, Xuân Hinh lại chọn nghệ thuật Chèo. Năm 1983, anh đánh liều đăng ký thi chuyên ngành dân ca tại trường Sân khấu Điện ảnh Hà Nội và trúng tuyển một cách bất ngờ. Rời xa xứ Quan họ, Xuân Hinh lên Hà Nội để theo đuổi niềm đam mê thứ hai và gắn bó với anh từ đó đến nay.
“Sau khi tốt nghiệp đại học, tôi được ở lại trường làm giảng viên. Tôi không biết phải đi đâu nên đã đồng ý. Nhưng chỉ một năm sau, tôi thấy mình đã thuộc về sân khấu biểu diễn, chỉ đứng trong giảng đường dường như không phù hợp với tôi. Tôi đã viết đơn xin nghỉ dạy và về Nhà hát chèo Hà Nội” – nghệ sĩ kể lại.
Năm 1987, sau khi từ chối làm giảng viên của trường, Xuân Hinh chính thức bước vào nghề. Năm 1988, vai diễn Cu Sứt của Xuân Hinh trong vở Tiếu lâm hội diễn gần 2 tháng tại Cung Văn hóa Hữu nghị Việt Xô được khán giả nồng nhiệt khen ngợi. Nghệ sĩ Xuân Hinh không chỉ có giọng chèo “ngọt như mía lùi”, lối diễn dí dỏm, hài hước mà đôi khi còn thể hiện sự bi đát, nghèo khó.
Từ vai Cu Sắt tràn ngập băng đĩa và trên sóng truyền hình, Xuân Hinh bắt đầu được khán giả chú ý và liên tục được mời “quẩy” trong các chương trình hài trên sóng truyền hình và dần thành danh với hàng loạt vai diễn chèo và hề chèo như “Thị Mười đi chùa”, “Hề Mồi”, “Hề Gậy”, “Thầy cúng sợ ma”, “Lý toét xử kiện”, “Chồng rượu vợ đề”,…
Năm 1997, Xuân Hinh được phong tặng danh hiệu nghệ sĩ ưu tú sau những cống hiến trong nghệ thuật hài chèo của mình. Cũng từ đây, Xuân Hinh bắt đầu sản xuất hài Tết và những năm cuối thập niên 90 là thời kỳ phong trào hài – giải trí chưa phát triển. Người miền Bắc khó có nhà nào không có băng đĩa Xuân Hinh dù ở quê hay thành phố mỗi dịp Tết đến xuân về.
Lời thoại, lời thoại của Xuân Hinh gần gũi, bình dân, dễ học, trẻ nhỏ cũng như người lớn tuổi đều có thể bắt chước được nên các vở diễn của anh được xem đi xem lại nhiều lần. không biết chán.
Trong quá trình diễn hài, Xuân Hinh đã mang đến cho khán giả nhiều tiểu phẩm hài có nội dung hay và chất lượng. Có thể kể tên một số tiểu phẩm đã làm nên tên tuổi của Xuân Hinh như: Xuân Hinh đi hỏi vợ (năm 1997), Người lịch sự (năm 2008), Chiếc gương của giời (2014)…
Đặc biệt, vở hài kịch “Người ngựa, người ngựa” (Nguyễn Công Hoan) ra mắt lần đầu năm 2010 đã tạo được tiếng vang lớn và góp phần đưa Xuân Hinh trở thành “vua hài đất Bắc” nhờ lối diễn đa dạng khán giả vừa dở khóc dở cười trước cảnh ngộ oan nghiệt của những người lái xe dưới chế độ thực dân.
Ngoài diễn hài, chèo, người ta còn đồn đoán Xuân Hinh đi hát Văn Hầu Đồng có mức cát-xê cao nhất làng hát, thậm chí kiếm được tiền tỷ. Nhưng khi được hỏi thẳng, Xuân Hinh chỉ cười và nói: “Tôi thích hát văn nghệ thật nhưng chưa ra đồng. Chưa ai thấy anh ấy hát ở chỗ cô đồng, ông đồng, bà đồng nào đấy trừ lúc làm đĩa quay hình”.
Năm 2008, Xuân Hinh ra đĩa Văn Ca Thánh Mẫu gồm 8 bài, nhưng bận quá không làm tiếp được nên mấy năm nay tôi trằn trọc, cảm thấy có lỗi với các Thánh. Hinh bảo anh nặng lòng với hát văn còn vì âm nhạc lời văn ảo diệu vô cùng.
Vì vậy, vào tháng 5 năm 2015, Xuân Hinh tiếp tục cho ra mắt full album và DVD với tựa đề “Xuân Hinh với thánh văn và người mẫu 1” do chính anh tự bỏ kinh phí, biên tập, sản xuất và tổ chức. Điều thôi thúc là nếu tôi không làm bây giờ, vài năm nữa khi tôi lớn hơn, giọng hát tệ hơn, thì cũng đã quá muộn để thử. Khi tôi nghĩ mình vẫn có thể hát, tôi đã cố gắng làm để tặng cho bạn bè của mình.
CD gồm 8 giá văn, trong đó Xuân Hinh đã hát hai bài trong đĩa trước là Giá cô chín và Văn cô bé. 6 giá còn lại chưa từng có: Thịnh Thánh Mẫu, Chầu Đệ Tam, Giá Chầu Đệ Nhị, Giá Quan Đệ Tam, Giá Ông Hoàng Bảy, Giá Cô Đôi Thượng Ngàn.
Vì những cống hiến và đóng góp cho nghệ thuật, năm 2013, Xuân Hinh là công dân Việt Nam duy nhất được Hoa Kỳ vinh danh và trao tặng Giải thưởng San Francisco về công tác sưu tầm, nghiên cứu, bảo tồn và phát triển Văn hóa nghệ thuật truyền thống Việt Nam.
Năm 2016, lần đầu tiên Xuân Hinh kỷ niệm 40 năm sự nghiệp bằng liveshow lớn mang tên “Xuân Hinh – Kẻ chọc cười dân dã”. Live show của Xuân Hinh cũng là chương trình hài chèo đầu tiên và lớn nhất trong lịch sử sân khấu nước nhà, được dàn dựng bởi ba đạo diễn nổi tiếng nhất Việt Nam: đạo diễn Phạm Hoàng Nam, Lê Hùng, Đỗ Thanh Hải.
Ngày 23/6/2017, kênh của Xuân Hinh đã vinh dự được Youtube trao giải Nút Bạc. Có thể thấy, thành công của Xuân Hinh không hoàn toàn do may mắn bởi ít ai biết rằng đằng sau những tiếng cười sảng khoái mà Xuân Hinh mang đến cho khán giả trên sân khấu là một người có tinh thần tập luyện nghiêm túc, giàu lòng yêu nghề. Một lý giải khác cho thành công của Xuân Hinh bên cạnh yếu tố “nhân hòa” là “thiên thời, địa lợi”.
Nhưng cũng chính vì lẽ đó mà nhiều sản phẩm của Xuân Hinh đôi khi bị chê là hơi “thô tục”. Chia sẻ về điều này, Xuân Hinh cho biết: “Cuộc sống bây giờ sướng lắm, có nhiều thứ giải trí được… Tục hay không là do cái đầu mỗi người nghĩ, chứ ngày xưa người ta thô lỗ hơn mình nhiều, như Trong vở “Xã trưởng – mẹ Đốp”, mẹ Đốp còn hành động thô bạo hơn, ném cả vào miệng trưởng thôn… Tôi nghĩ mình là nghệ sĩ sống trong giới nghệ thuật, như dâu trăm họ nên có người khen kẻ chê là chuyện thường tình.”
Mới đây, ngày 31/10, mạng xã hội lan truyền clip cô gái mặc váy ngắn múa trên sân khấu chùa Sùng Minh, Hải Dương do nghệ sĩ Xuân Hinh thể hiện. Điệu nhảy này đã gây ra một làn sóng tranh cãi. Nhiều người đã chỉ trích gay gắt hành động của nam diễn viên hài nhưng cũng có ý kiến cho rằng cần xem kỹ bối cảnh và không nên quá chỉ trích clip cắt ghép.
Tuy nhiên, trao đổi với báo chí sau đó, nghệ sĩ Xuân Hinh cho biết đây là vở diễn ở chùa Sùng Minh, Hải Dương. Xuân Hinh biểu diễn trên sân khấu ở sân ngoài chùa, theo yêu cầu của khán giả và được sự cho phép của ban tổ chức và các bô lão trong làng. Theo anh, đây là một tiểu phẩm biến hóa trang phục kết hợp. Anh diễn các loại vai theo yêu cầu của khán giả, có khi Chí Phèo, Thị Nở, có khi hát Châu Vân, có khi hóa gái… Với hàng loạt nhân vật đa nhân cách như vậy, việc mặc đồ của anh là chuyện bình thường kgoong có gì phải tranh cãi.
Nhìn lại, có thể thấy, hài Xuân Hinh đã trở thành một thứ gia vị rất cần thiết cho cuộc sống những năm cuối thập niên 90 thêm màu sắc và khó có nghệ sĩ nào đủ tầm, đủ lực để “đánh bật” Xuân Hinh. Được miêu tả trong các tác phẩm dân gian khái niệm về lễ hội mùa xuân sắp tới. Dù được mệnh danh là “Vua hài đất Bắc” nhưng nghệ sĩ chỉ thích được khán giả gọi đơn giản là Hinh, hay “kẻ chọc cười dân giã”.
Đời tư đáng kinh ngạc của nghệ sĩ Xuân Hinh
Không chỉ có sự nghiệp thành công với nhiều vai diễn đa dạng được nhiều người yêu mến, nghệ sĩ hài Xuân Hinh còn có một gia đình hạnh phúc bên người vợ xinh đẹp và hai con một gái, một trai.
Xuân Hinh cho biết, vợ chồng nam danh hài kết hôn năm 1995 sau 2 năm hẹn hò. Bà xã Phương Lan là người Hà Nội, quê ở phố Hàng Buồm xưa. Cô từng có công việc kế toán ổn định nhưng sau khi kết hôn, cô quyết định ở nhà làm nội trợ quán xuyến việc gia đình để trở thành hậu phương cho chồng. Hiện gia đình onng sinh sống ở Hà Nội.
“Vợ tôi trước đây làm kế toán, nhưng sau khi kết hôn, cô ấy ở nhà làm kế toán nội trợ. May mắn là vợ tôi đảm đang nên tôi tập trung hết mình cho nghệ thuật. Làm được đồng nào tôi cũng để dành nuôi vợ con.Có bao nhiêu cô ấy cầm hết. Lơ mơ là bà ấy đuổi ra khỏi nhà. Vậy mà mang tiền về nhà là phải đưa hai tay”, nghệ sĩ Xuân Hinh nói đùa.
Nghệ sĩ Xuân Hinh tiết lộ, cái duyên với sân khấu một phần là sợi chỉ hồng đưa anh đến với vợ. Anh tình cờ gặp vợ khi đến chơi nhà một người bạn khi anh vừa tốt nghiệp trường sân khấu. Ngay từ lần đầu gặp mặt, vợ anh đã thu hút sự chú ý của anh.
“Từ một cô gái gốc Hà Nội, cô ấy theo tôi về sống trong căn hộ của Nhà hát chèo chỉ 13 m2, sinh cho tôi đứa con gái đầu lòng, sinh thêm một cậu con trai rồi nghỉ hẳn công việc ở Tập đoàn Hóa chất Việt Nam để lo cho gia đình. Còn ai phải ơn vợ nhiều như tôi nữa?”, Xuân Hinh nói.
Dù nổi tiếng và sở hữu nhiều gia sản giá trị nhưng ông vẫn sống giản dị, thanh đạm. Hiếm khi người ta thấy “Vua hài đất Bắc” ngồi xế hộp sang trọng mà anh thường cưỡi mô tô. Diễn viên hài không quan tâm đến thức ăn. Bữa cơm ở nhà chỉ cần vài món đơn giản, rau dưa là đủ bữa.
Trên trang cá nhân, nghệ sĩ hài Xuân Hinh thường chia sẻ những hình ảnh về cuộc sống đời thường, ít khi khoe vợ con. Tuy nhiên, trong những khoảnh khắc hiếm hoi khoe ảnh gia đình, nam danh hài và bà xã Phương Lan lại rất mặn nồng, tình cảm. Nhiều người bày tỏ sự ngưỡng mộ với tình yêu của vợ chồng Xuân Hinh.
Qua bài viết trên mong rằng sẽ giúp các bạn hiểu hơn về tiểu sử nghệ sĩ Xuân Hinh và những tác phẩm tiêu biểu của ông và hiện ông đang rất hạnh phúc bên gia đình của mình.